Bác Hồ, vị Lãnh tụ muôn vàn kính yêu của dân tộc Việt Nam đã dành những năm tháng đẹp nhất của cuộc đời cho sự nghiệp hoạt động cách mạng cao đẹp. Đối với lứa tuổi thanh niên “dời non lấp biến” Bác luôn có những lời dạy thiết thực, chân thành, dễ hiểu, dễ làm theo. Trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, thanh niên nước ta hết thế hệ này đến thế hệ khác đã luôn nêu cao tinh thần yêu nước, không ngại gian khổ, không sợ hi sinh, sẵn sàng phấn đấu, dấn thân vì sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Từ khi có Đảng và Bác Hồ lãnh đạo và rèn luyện, tuổi trẻ Việt Nam càng phát huy cao độ truyền thống anh hùng, có nhiều đóng góp xứng đáng vào những thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, làm tốt nhiệm vụ đoàn kết, tập hợp, giáo dục, vận động thanh niên tham gia các công việc chung của đất nước.
Vào dịp Tết Nguyên đán 1946 - Tết đầu tiên của một nước Việt Nam độc lập, trong thư gửi thanh niên và nhi đồng toàn quốc, Bác đã viết: “Một năm khởi đầu từ mùa Xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa Xuân của xã hội”. Thật vậy, mùa Xuân là mùa đẹp nhất trong năm, mùa của cây lá đâm chồi nảy lộc trong nắng ấm chan hoà. Mùa Xuân tô thắm vẻ đẹp diệu kỳ của thiên nhiên, cây cỏ, của đất trời. Cũng như con người, một cuộc đời được mở đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ làm đẹp cho đời, làm đẹp cho xã hội bằng những việc làm cụ thể, thiết thực. Không ai khác, chính thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Người chủ ấy muốn quản lý đất nước, xã hội tốt thì phải học tập và rèn luyện không ngừng. Sống trong tình thương yêu của Đảng, được Đảng dìu dắt từng bước đi lên, thanh niên có điều kiện tốt nhất để tự hoàn thiện bản thân mình. Lời dạy của Bác vẫn còn vang vọng mãi: “Thanh niên là chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên.
Thanh niên muốn làm người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải ra sức làm việc để chuẩn bị cho cái tương lai đó”. Bác Hồ kính yêu đã đặt niềm tin vào thanh niên, vào tuổi trẻ. Vận mệnh nước nhà, tương lai đất nước nằm trong tay thanh niên. Sức mạnh của thanh niên, của tuổi trẻ là sức mạnh đất nước. Bởi, đây là lực lượng lao động năng động nhất, sáng tạo nhất và luôn đạt kết quả cao nhất. Khi đất nước có ngoại xâm thì lớp lớp thanh niên cầm súng chiến đấu. Khi đất nước hoà bình, lớp lớp thanh niên các thế hệ nối tiếp trang sử hào hùng của cha ông vươn lên trong học tập, lao động, trong xoá đói giảm nghèo, trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Lời Bác đã dạy ân cần: “Ngày nay, được Đảng giáo dục, có Đoàn dắt dìu, thanh niên chúng ta phải xung phong gương mẫu trong đạo đức, trong sinh hoạt, trong học tập, trong lao động; phải thực hiện khẩu hiệu “Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”.
Những năm gần đây, thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã có nhiều tiến bộ trong đổi mới nội dung và phương thức hoạt động. Công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi đã đạt được kết quả toàn diện, ngày càng phù hợp và đáp ứng tốt hơn nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của Đoàn viên, thanh thiếu nhi. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ được tăng cường. Phương thức giáo dục không ngừng được đổi mới. Các phong trào xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc và đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp tạo được dấu ấn tốt trong đời sống xã hội, là tạo môi trường thực tiễn rộng lớn, phong phú, thiết thực để giáo dục, rèn luyện thanh niên, vừa góp phần thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội,quốc phòng - an ninh của đất nước. Đoàn đã có nhiều cố gắng trong định hướng tư tưởng cho thanh niên trước những vấn đề mới, phức tạp; tích cực tham gia giải quyết những khó khăn đột xuất nảy sinh như khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, hạn hán, xâm nhập mặn; hỗ trợ và tạo điều kiện tốt cho thanh niên học tập, khơi dậy tinh thần khởi nghiệp trong thanh niên. Tổ chức Đoàn ngày càng được củng cố và phát triển. Mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên được mở rộng. Công tác phụ trách Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh và chăm sóc thiếu niên nhi đồng được quan tâm. Ý thức chính trị của đoàn viên từng bước được nâng lên. Đội ngũ cán bộ Đoàn được chuẩn hóa, trở thành nguồn cán bộ kế cận tin cậy của Đảng, chính quyền và đoàn thể ở các cấp. Từ thực tiễn hoạt động phong phú và sôi nổi của tuổi trẻ trên khắp các lĩnh vực đã xuất hiện những tấm gương điển hình tiên tiến, thanh niên đi đầu và thành công trong học tập, lao động, sản xuất, kinh doanh và hội nhập, góp phần tạo dựng hình ảnh đẹp về lớp thanh niên Việt Nam thời kỳ mới, khẳng định vai trò của tổ chức Đoàn trong hệ thống chính trị, tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Thành tích và sự lớn mạnh của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và thế hệ trẻ Việt Nam là rất to lớn và đáng tự hào.
Bên cạnh những thành tích, tiến bộ, công tác Đoàn cũng còn có những hạn chế, bất cập đó chính là hiện nay, xã hội không khỏi băn khoăn trước thực trạng có một bộ phận thanh niên giảm sút niềm tin, phai nhạt lý tưởng cách mạng, sống thực dụng, xa dời truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Thậm chí, có một số ít thanh niên bị các thế lực xấu, thù địch tác động lôi kéo đã có những việc làm đi ngược lại bản chất truyền thống vẻ vang của Đoàn và trái với mục tiêu lý tưởng của cách mạng, của Đảng và của dân tộc.
Tình trạng tội phạm và tệ nạn trong thanh thiếu niên diễn biến phức tạp. Trong khi đó, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh còn chậm và lúng túng trong nghiên cứu, đề xuất giải pháp để khắc phục, giải quyết các vấn đề đặt ra, chưa kịp thời có ý kiến và tham gia giải quyết các bức xúc, tiêu cực, mặt trái tác động đến thanh thiếu nhi. Công tác giáo dục của Đoàn tuy rộng nhưng chưa sâu, một số hoạt động còn nặng về bề nổi, dàn trải, hình thức. Một số phong trào mới chỉ thu hút đoàn viên tích cực , thanh niên tiên tiến tham gia, kết quả thiếu tính bền vững.
Kế tục truyền thống và sự nghiệp cha anh, thanh niên Việt Nam ngày nay mang trên vai trọng trách lịch sử phải trở thành lực lượng lao động có trí tuệ , có tay nghề cao, có đạo đức và lối sống trong sáng, có sức khỏe thể chất và sức khỏe tâm thần cường tráng để đưa Việt Nam “sánh vai với các cường quốc năm châu” như mong muốn của Bác Hồ lúc sinh thời: “Bác mong con cháu mau khôn lớn – Nối tiếp cha ông bước kịp mình”. Với nhiệt huyết tràn đầy, nghị lực và ý chí vươn lên mạnh mẽ đang được sống trong môi trường hoà bình, đổi mới, phát triển của đất nước, tuổi trẻ Việt Nam nhất định sẽ nêu cao tinh thần tiên phong, bản lĩnh, đoàn kết, sáng tạo góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân giữ vững và phát huy các thành quả cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam muôn vàn yêu quý của chúng ta ngày càng giàu đẹp, hùng cường.
